EVLİLİKTE EDİNİLEN MALLARIN PAYLAŞIMI: KATILMA ALACAĞINA DAİR HER ŞEY

1. Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Ortaya Çıkışı ve Amacı

Evlilik, sadece duygusal bir birliktelik değil, aynı zamanda ekonomik bir ortaklıktır. Türkiye’de 2002 yılına kadar geçerli olan mal ayrılığı sistemi, ev içi emeğin değerini tanımayan, adaletsiz sonuçlara yol açan bir yapıya sahipti. Özellikle çalışmayan eşin, evlilik içinde oluşan servetten hiçbir pay alamaması, büyük bir mağduriyet yaratıyordu.

Bu sorunların çözümü olarak Türk Medeni Kanunu, 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren bir değişiklikle, edinilmiş mallara katılma rejimi sistemini yasal mal rejimi olarak kabul etti. Bu yeni sistemle birlikte, evlilik süresince eşler tarafından edinilen mallar üzerinde her iki eşin de hakkı olduğu kabul edildi.

Edinilmiş mallara katılma rejiminin temel amacı, evlilik süresince her iki eşin – çalışıyor olsun ya da ev işleriyle meşgul olsun – birlikte oluşturdukları ekonomik değeri adil bir şekilde paylaşmaktır. Bu paylaşımın adı ise “katılma alacağı”dır. Evlilik sona erdiğinde, her eşin diğer eşin edinilmiş mallarının yarısı üzerinde alacak hakkı doğar.

2. Mal Türlerinin Ayrımı: Edinilmiş ve Kişisel Mallar

Edinilmiş mallara katılma rejiminde temel mesele, hangi malların paylaşılacağı, hangilerinin ise paylaşım dışında kalacağıdır. Bu ayrım, sistemin adil işleyebilmesi için hayati önemdedir. Çünkü boşanma veya ölüm gibi hallerde mal rejiminin tasfiyesi gündeme geldiğinde, hangi malın “edinilmiş”, hangisinin “kişisel” olduğuna göre hareket edilir. Hatalı bir sınıflandırma, ciddi hak kayıplarına yol açabilir.

Edinilmiş Mallar Nedir?

Edinilmiş mallar, evlilik süresi boyunca eşlerin bireysel veya ortak çabalarıyla karşılığını vererek edindiği ekonomik değerlerdir. Kanunda açık şekilde tanımlanmıştır. Bu mallar, eşin çalışmasıyla, sosyal güvenlik haklarıyla, tazminatlarla ya da çeşitli gelirlerle elde edilmiş olabilir. Bunlar üzerinde her iki eşin de katılma alacağı hakkı vardır.

Örnekler üzerinden açıklamak gerekirse:

• Bir eşin maaşıyla satın aldığı daire,
• İş yerinden aldığı ikramiye ya da primler,
• Emekli sandığı ya da sosyal güvenlik kurumlarından alınan ödemeler,
• Edinilmiş bir malın yerine geçen değer (örneğin arabasını satıp başka bir araba alması),
• Kişisel maldan elde edilen gelir (örneğin miras kalan evin kira geliri).

Bu tür mallar üzerinde, diğer eşin de boşanma halinde alacak hakkı vardır. Özellikle sık sorulan “evlilikte alınan ev boşanma halinde kime kalır?” sorusunun cevabı, bu ayrımda gizlidir. Eğer ev, evlilik içinde alınmışsa ve kişisel mal sayılmıyorsa, her iki eşin de yarı yarıya hakkı doğar.

Kişisel Mallar Nedir?

Kişisel mallar, eşin yalnızca kendisine ait olup, diğer eşin alacak hakkı doğmayan varlıklardır. Bunlar kanunda sayılmıştır ve istisnalar dışında paylaşım konusu yapılmaz. Kişisel mal olarak kabul edilen varlıklar şunlardır:

• Eşin evlilikten önce sahip olduğu malvarlıkları,
• Miras ya da bağış yoluyla elde ettiği mallar,
• Yalnızca kişisel kullanıma yarayan eşyalar (örneğin cep telefonu, özel bilgisayar, giysi),
• Manevi tazminat alacakları,
• Mal rejimi sözleşmesi ile kişisel mal olarak belirlenmiş olanlar.

Bu mallar tasfiye dışı kalır ve diğer eş bu mallar üzerinde katılma alacağı ileri süremez.

Edinilmiş ve Kişisel Mallar Arasındaki Karma Durumlar

Pratikte en çok karşılaşılan sorun, malların tamamen kişisel veya tamamen edinilmiş olup olmadığının tespitidir. Örneğin:

• Eşin evlenmeden önce sahip olduğu arsaya, evlilik sürecinde yapılan yatırımla ev inşa edilmesi.
• Evlilikten önce alınan bir araca, evlilikte eşlerden biri tarafından yapılan onarım ve bakım harcamaları.
• Mirasla kalan bir evin, ortak kullanılan malzemelerle tadilat görmesi.

Bu gibi durumlar, katılma alacağı hesabında değer artış payı veya denkleştirme gibi kavramları gündeme getirir. Bu da katılma alacağının hesaplanmasını daha karmaşık hale getirir. Çünkü katkı yapılan malın türü değişmemiş olsa da yapılan katkının tazmin edilmesi gerekir.

Paylaşımda Kritik Nokta: Belgelendirme ve İspat

Mal rejiminin sona ermesiyle başlayan tasfiye sürecinde, her malın türünün açık şekilde ispatlanması gerekir. Bu nedenle özellikle eşler arasında “kimin neye ne katkı yaptığı” ciddi ihtilaflara yol açar. Mahkemeler, delil yetersizliği durumlarında kanuni karinelere ya da hayatın olağan akışına göre yorum yapmaktadır.

Bu noktada “katılma alacağı nasıl hesaplanır?” sorusu tekrar önem kazanır. Çünkü hesabın doğruluğu, edinilmiş mal ile kişisel malın doğru sınıflandırılmasına doğrudan bağlıdır.

Sözleşme ile Mal Türünün Değiştirilmesi

Eşler isterlerse evlenmeden önce veya evlilik sırasında bir mal rejimi sözleşmesi yaparak bazı malların kişisel ya da edinilmiş mal olarak sayılacağını belirleyebilir. Bu sözleşme noterde yapılmalı ve açık olmalıdır. Ancak uygulamada, bu sözleşmelerin teknik dili nedeniyle çoğu eş, haklarını tam olarak anlayamadan imza atmakta ve mağduriyet yaşanmaktadır.

Kısa Özet

3. Mal Rejiminin Sona Ermesiyle Başlayan Süreç

Edinilmiş mallara katılma rejimi, evlilik devam ettiği sürece eşlerin malları üzerinde bazı haklara sahip olduklarını kabul eder. Ancak bu haklar, özellikle katılma alacağı hakkı, mal rejiminin sona ermesiyle birlikte gerçek anlamda işlerlik kazanır. Bu nedenle, mal rejiminin ne zaman ve hangi durumlarda sona erdiğini bilmek, katılma alacağının doğumu açısından kritik öneme sahiptir.

Mal Rejimi Hangi Durumlarda Sona Erer?

Türk Medeni Kanunu’na göre mal rejimi şu durumlarda sona erer:

1. Boşanma

Evlilik birliğinin sona ermesinin en yaygın nedeni boşanmadır. Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte, edinilmiş mallara katılma rejimi de dava tarihi itibariyle sona ermiş olur. Bu noktadan sonra artık malların tasfiyesi ve katılma alacağının hesaplanması gündeme gelir.

2. Eşlerden Birinin Ölümü

Evlilik eşlerden birinin ölümü ile de sona erebilir. Bu durumda hayatta kalan eş, hem mirasçı olarak hem de edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında katılma alacaklısı olabilir. Ancak bu iki hak arasında bir tercih yapılması gerekebilir. Uygulamada, genellikle eş miras payını ve katılma alacağını birlikte talep eder; fakat hukuki hesaplamalar farklılık gösterebilir.

3. Gaiplik (Kayıp Kararı)

Eşlerden biri hakkında gaiplik kararı verilmesi durumunda, evlilik bu kararın kesinleşmesiyle sona erer. Gaiplik genellikle uzun süre haber alınamayan kişiler için mahkemece verilen bir karardır. Bu durumda sağ kalan eş, katılma alacağı talebinde bulunabilir.

4. Evliliğin İptali

Evlilik birliğinin aslında geçersiz olduğu sonradan ortaya çıkarsa, mahkeme kararı ile evlilik iptal edilir. Bu durumda da mal rejimi sona ermiş olur. Ancak burada iptalin sonuçları geçmişe değil, ileriye etkili olarak doğar.

5. Mal Rejimi Sözleşmesi ile Rejim Değişikliği

Eşler, aralarında yaptıkları bir sözleşme ile yasal mal rejimini sona erdirip, başka bir rejime (örneğin mal ayrılığına) geçebilir. Bu durumda önceki rejim sona erdiği için, edinilmiş malların tasfiyesi ve katılma alacağı gündeme gelir.

6. Mahkeme Kararı ile Mal Rejiminin Değiştirilmesi

Bazı özel durumlarda (örneğin, eşlerden birinin borçlarını gizlemesi ya da evliliğin ekonomik anlamda kötüye kullanılması gibi) mahkeme kararı ile eşlerin mal rejimi değiştirilebilir. Bu durumda da önceki rejim sona erer.

Mal Rejiminin Sona Ermesinden Sonra Ne Olur?

Mal rejiminin sona ermesiyle birlikte, tasfiye süreci başlar. Bu süreçte aşağıdaki aşamalar izlenir:

1. Mal Varlığının Belirlenmesi

Öncelikle hangi malların edinilmiş, hangilerinin kişisel mal olduğu tespit edilir. Bu adım, bir önceki bölümde anlatılan mal türleri ayrımına dayanır.

2. Artık Değerin Tespiti

Her eşin edinilmiş mallarından, bu mallara ilişkin borçlar çıkarılır ve geriye kalan tutar artık değer olarak kabul edilir.

3. Katılma Alacağının Hesaplanması

Her eşin artık değerinin yarısı, diğer eşin alacak hakkıdır. Örneğin bir eşin artık değeri 1.000.000 TL ise, diğer eş bu tutarın yarısı olan 500.000 TL için katılma alacağı talep edebilir.

4. İspat Yükü ve Delillerin Sunulması

Mahkemeye başvuran eş, mal rejiminin sona erdiği tarihte mevcut olan malları, borçları, edinilmiş mal kapsamına giren değerleri ve kişisel malları belgelerle ispatlamalıdır. Tapu kayıtları, banka dökümleri, maaş bordroları gibi belgeler bu aşamada kritik rol oynar.

Mal Rejimi Ne Zaman Sona Ermiş Sayılır?

Bu sorunun cevabı da oldukça önemlidir çünkü bazı işlemler, özellikle mal kaçırma iddiaları, bu tarihe göre değerlendirilir. Genel kural şudur:

• Boşanma davası kesinleştikten sonra mal rejimi sona ermiş sayılır.
• Ancak bazı istisna durumlarda, dava açma tarihi esas alınabilir. Örneğin eşlerden biri, diğer eşin mal kaçırmak için tasfiyeye yakın tarihlerde yaptığı devirleri iptal ettirmek istiyorsa, dava açma tarihine göre değerlendirilebilir.

Katılma Alacağına İlişkin Dava Ne Zamana Kadar Açılabilir?

Katılma alacağı için açılacak dava, zamanaşımına tabidir. Türk Medeni Kanunu’na göre:

• Katılma alacağı davası, mal rejiminin sona ermesinden itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır.
• Bu süre hak düşürücü süre değildir, ancak süre geçtikten sonra dava açılırsa karşı taraf zamanaşımı itirazında bulunabilir.

Zamanaşımı süresi, boşanma davasının kesinleşme tarihinden itibaren başlar. Bu nedenle, boşanma kararının tarihi dikkatle takip edilmelidir.

Bu Süreçte Avukatla Çalışmak Şart mı?

Katılma alacağı davası teknik bir hesaplama ve belge sunumu sürecidir. Uygulamada, özellikle malvarlığı karmaşık olan, şirket hisseleri bulunan veya mal kaçırma şüphesi olan durumlarda bir avukatla çalışmak neredeyse zorunludur. Dava sırasında yapılan yanlışlar, geri dönüşü olmayan hak kayıplarına yol açabilir.

Bölüm Özeti:

4. Artık Değer ve Katılma Alacağı: Hesaplamanın Kalbi

Katılma alacağı, evlilik süresi boyunca edinilen malların paylaşımı noktasında eşlere tanınan mali bir haktır. Ancak bu hakkın somut bir alacağa dönüşebilmesi için temel bir kavram üzerinden hesap yapılması gerekir: artık değer. İşte bu bölümde, “artık değer nedir?”, “nasıl hesaplanır?” ve “katılma alacağına nasıl dönüşür?” gibi soruların yanıtlarını ele alacağız.

Artık Değer Nedir?

Artık değer, her bir eşin edinilmiş mallarının net değerini ifade eder. Yani, edinilmiş malların brüt toplamı belirlenir ve bu toplamdan o mallara ilişkin borçlar düşülür. Geriye kalan miktar, o eşin artık değeridir.

🔹 Formül:
Artık Değer = Edinilmiş Mallar – Bu mallara ilişkin borçlar

Örneğin:
Ahmet’in evlilik boyunca maaşıyla aldığı bir dairesi ve arabası olduğunu düşünelim. Bunların toplam değeri 1.500.000 TL. Ancak bu mallar için banka kredisi gibi 400.000 TL borç varsa:

Artık değer = 1.500.000 – 400.000 = 1.100.000 TL

Katılma Alacağı Nasıl Hesaplanır?

Türk Medeni Kanunu’na göre, eşlerden biri, diğer eşin artık değerinin yarısı üzerinde hak sahibidir. Bu, katılma alacağı olarak adlandırılır.

🔹 Formül:
Katılma Alacağı = (Diğer eşin artık değeri) ÷ 2

Ahmet’in artık değeri 1.100.000 TL olduğuna göre, eşi Ayşe’nin katılma alacağı:

1.100.000 ÷ 2 = 550.000 TL

Ayşe, Ahmet’in üzerine kayıtlı olan mallardan nakit veya ayni şekilde bu tutarı talep edebilir. Burada önemli olan, malın kimin adına kayıtlı olduğu değil, nasıl edinildiğidir. Yani mallar Ahmet’in üzerine olsa bile, evlilik içinde edinildikleri için Ayşe’nin hakkı vardır.

Katılma Alacağı Her Zaman Doğar mı?

Hayır. Katılma alacağının doğabilmesi için:

• Evlilik içinde edinilmiş mal olması,
• Bu mala ilişkin borçların çıkarılmasıyla pozitif artık değer kalması gerekir.

Eğer borçlar, edinilmiş malın değerinden fazlaysa (örneğin araba 400.000 TL ama 450.000 TL kredi borcu varsa), artık değer negatif çıkar ve bu eşin malı paylaşılmaz.

Değer Artış Payı Alacağı: Kişisel Mala Yapılan Katkı

Katılma alacağı sadece edinilmiş mallarla sınırlı değildir. Eğer eşlerden biri, diğer eşin kişisel malına katkı yaptıysa, bu katkının karşılığını talep edebilir. Bu hak, değer artış payı alacağı olarak adlandırılır.

Örnek:

Evlilik öncesi Ahmet’in bir arsası vardı. Evlilikten sonra Ayşe’nin maddi katkısıyla bu arsaya apartman yapıldı ve değeri 500.000 TL’den 2.000.000 TL’ye çıktı. Ayşe’nin bu katkısı, kişisel mala yapılmış olduğu için katılma alacağı doğmaz; ancak değer artış payı alacağı doğar.

🔹 Formül (basit haliyle):
Değer Artış Payı = Katkı oranı × Malın güncel değeri

Eğer Ayşe %25 katkı sağladıysa:

2.000.000 × 0.25 = 500.000 TL değer artış payı alacağı

Bu, çok sık karıştırılan ve mahkemelerde uyuşmazlığa neden olan bir konudur. Kişisel mallara yapılan katkılar, edinilmiş mal gibi paylaştırılmaz; katkının değeri geri istenir.

Denkleştirme: Mal Grupları Arasındaki Denge

Denkleştirme, aynı eşin mal grupları arasında adaletin sağlanması amacıyla yapılır. Örneğin, eşin edinilmiş malından alınıp kişisel malına aktarılan bir kaynak varsa, bunun tasfiyede geri alınması gerekir. Denkleştirme daha çok, katkı yapılan kaynağın kime ait olduğu ve hangi mal grubunda eksilme yaşandığına göre şekillenir.

Örnek:

Ayşe’nin kişisel malından alınan 100.000 TL ile evlilikte edinilmiş bir araba alındıysa, Ayşe’nin bu katkısı, edinilmiş mala yapılan kişisel mal katkısı olarak değerlendirilir ve bu tutar, artık değere yansıtılarak Ayşe’ye geri verilir.

Sık Yapılan Hatalar ve Uygulamada Karışıklık Yaratan Durumlar

❌ “Mal eşimin üzerine, benim hakkım yok.”

Bu yanlış bir düşüncedir. Malın tapuda kimin üzerine kayıtlı olduğu değil, nasıl edinildiği önemlidir. Eğer mal, evlilik süresince maaşla ya da diğer edinilmiş mal kaynaklarıyla alınmışsa, her iki eşin de hakkı vardır.

❌ “Eşimin aldığı evi birlikte dekore ettik ama benim katkım sayılmaz.”

Katkı, yalnızca para ile olmak zorunda değildir. Ancak parasal katkılar, mahkemelerde ispatı daha kolay olduğundan değer artış payı davasında daha güçlü delil kabul edilir.

❌ “Evlenmeden önce aldığım evin değer kazanması da paylaşılır.”

Ev evlilik öncesi alınmışsa, bu bir kişisel maldır. Ancak bu eve evlilik içinde katkı yapılmışsa, bu katkı değer artış payı doğurabilir. Ama evin tamamı paylaşılmaz.

Uygulamada Katılma Alacağı Nasıl Ödenir?

Eşin katılma alacağı hakkı doğduktan sonra bu alacak:

• Nakden ödenebilir (örneğin 500.000 TL elden ödenir),
• Ayni olarak ödenebilir (örneğin evin %50’si verilir),
• Mahsup edilebilir (eşler birbirinden alacaklıysa dengelenir).

Eğer karşı taraf bu alacağı ödemezse, dava açılarak icra yolu ile tahsil istenebilir. Ayrıca faiz de talep edilebilir. Faiz başlangıcı genellikle tasfiye tarihidir.

Örnek Hesaplama Tablosu:

Net Katılma Alacağı: Ahmet’in alacağı 200.000 TL, Ayşe’nin alacağı 550.000 TL. Mahsup sonrası Ayşe’ye ödenecek net tutar:
350.000 TL

Kısaca Hatırlayalım:

✅ Artık değer, edinilmiş maldan borçların çıkarılmasıyla bulunur.
✅ Katılma alacağı, eşin artık değerinin yarısıdır.
✅ Kişisel mallara yapılan katkılar için değer artış payı talep edilir.
✅ Aynı eşin mal grupları arasında geçiş varsa denkleştirme yapılır.
✅ Değerleme tasfiye tarihindeki piyasa koşullarına göre yapılır.

5. Mal Kaçırma, Karşılıksız Kazandırma ve Eklenecek Değerler

Evlilik sona erdiğinde edinilmiş malların tasfiyesi sürecinde en çok karşılaşılan sorunlardan biri, eşlerden birinin mal kaçırma ya da karşılıksız kazandırma gibi işlemlerle katılma alacağının hesaplanmasını haksız şekilde etkilemesidir. Bu tür işlemler, özellikle boşanma süreci yaklaşırken artar. Hukuk sistemimiz, bu durumlara karşı bazı önlemler geliştirmiştir. Bunlar, eklenecek değerler başlığı altında değerlendirilir.

Eklenecek Değer Nedir?

Eklenecek değerler, mal rejiminin sona ermesinden önce eşlerden biri tarafından diğer eşin rızası olmaksızın yapılan bazı işlemler nedeniyle tasfiye hesabına dahil edilmesi gereken malvarlığı kalemleridir. Bu değerler, gerçekte edinilmiş mal sayılmasa bile, hukuken edinilmiş mal gibi işlem görür.

📌 Amaç: Eşin diğer eşten mal kaçırma niyetini önlemek ve katılma alacağını korumaktır.

Hangi İşlemler Eklenecek Değer Sayılır?

Türk Medeni Kanunu’na göre iki temel grup altında incelenir:

1. Karşılıksız Kazandırmalar

Eşlerden biri, mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde, diğer eşin rızası olmadan, üçüncü kişilere yaptığı olağan hediyeler dışındaki bağışlar bu kapsama girer.

🔹 Örnekler:

• Evliliğin bitmek üzere olduğu dönemde bir eşin kardeşine araba devretmesi,
• Yakın bir arkadaşına yüklü miktarda para hediye etmesi,
• Eşiyle paylaşmamak amacıyla tapulu evi bir akrabasına “hibe” etmesi.

Bu tür karşılıksız kazandırmalar, edinilmiş maldan kaçırılmış gibi kabul edilir ve tasfiye hesabına dahil edilir. Eşin rızası alınmamışsa, değer doğrudan hesaplamaya eklenir.

2. Katılma Alacağını Azaltmak Kastıyla Yapılan Devirler

Mal rejiminin sona ermesinden önce, eşin kendi malını görünürde bir satışla veya başka yöntemle üçüncü kişiye devretmesi; ancak bu işlemin gizli bir bağış (muvazaa) olması, yani karşılığının gerçekte alınmaması durumudur.

🔹 Örnekler:

• Evin, çok düşük bedelle kayınbiradere satılması,
• Şirket hisselerinin gerçekte değerinin altında devredilmesi,
• Araçların aile üyelerine bedelsiz bırakılması.

Bu işlemlerde amaç, görünüşte yasal bir satış yapmış gibi görünmek ama aslında katılma alacağından kaçınmaktır. Mahkeme, bu devri araştırır ve muvazaa tespit ederse, değerin gerçek değeri hesaplamaya dahil edilir.

Eklenecek Değerlerin Süresi ve Kapsamı

Yasal düzenleme gereği:

• Son 1 yıl içinde yapılan karşılıksız kazandırmalar otomatik olarak değerlendirilir.
• Ancak eğer eş, daha eski bir işlem için “kast” (kötü niyet) olduğunu ispat ederse, o işlem de eklenecek değer sayılabilir.

Bu nedenle mal kaçırma iddiası olan eş, işlemin zamanlamasını, miktarını, taraflarını ve özellikle karşılığın olup olmadığını belgelemelidir.

Eklenecek Değerin Katılma Alacağına Etkisi

Bu değerler, eşin edinilmiş mal toplamına sanal olarak eklenir. Yani eş o malı halen elinde tutmasa bile, mal varlığına dahilmiş gibi kabul edilir. Bu da doğal olarak artık değeri artırır ve diğer eşin katılma alacağı miktarını yükseltir.

🔹 Örnek:

Ahmet, boşanma davası açılmadan 8 ay önce kardeşine 800.000 TL değerinde bir evi hibe etti.

• Bu ev karşılıksız kazandırmadır.
• Diğer eşin rızası yoktur.
• Tasfiye hesabına 800.000 TL eklenir.
• Ahmet’in artık değeri artar → Ayşe’nin katılma alacağı da yükselir.

Üçüncü Kişilere Açılan Davalar

Eğer mal, üçüncü bir kişiye devredilmişse ve bu kişi, işlemde iyi niyetli değilse (örneğin eşin kardeşi ya da çok yakın bir dostuysa), üçüncü kişiye karşı da dava açılabilir.

Mahkeme, aşağıdaki durumlarda üçüncü kişiye yönelik işlemleri geçersiz sayabilir:

• Mal devri, boşanma sürecine yakınsa,
• Devir karşılıksızsa veya piyasa değerinin çok altındaysa,
• Taraflar arasında akrabalık ya da sıkı bağ varsa,
• Eşin rızası alınmamışsa.

Bu durumda:

• Mal, “hala mevcutmuş gibi” işlem görür.
• Eşin elinde olmasa bile, tasfiyeye dahil edilir.
• Gerekirse muvazaa davası açılır.

Mal Kaçırma İddiasının İspatı

Bu iddiayı ileri süren eşin elinde somut deliller olması gerekir. Aksi halde mahkeme bu tür iddiaları dikkate almaz.

📌 Kullanılabilecek deliller:

• Tapu kayıtları,
• Banka transferleri,
• Tanık ifadeleri,
• Dava öncesi satışlar,
• Evin/arabaların değer tespit raporları,
• WhatsApp yazışmaları ya da e-posta gibi elektronik veriler.

Mahkeme genellikle hayatın olağan akışına aykırı işlemleri dikkate alır. Örneğin, bir eşin boşanma davasından 3 hafta önce 1 milyon TL’lik aracı 50.000 TL’ye devretmesi, açıkça şüphe uyandırır.

Olağan Hediyeler ve İstisnalar

Her hediye karşılıksız kazandırma değildir. Kanun “olağan hediyeleri” eklenecek değer saymaz. Bu hediyeler genellikle:

• Düğünlerde takılan takılar,
• Doğum günü hediyesi olarak alınan saat, telefon gibi makul değerli eşyalar,
• Çocuklara veya torunlara alınan küçük hediyeler.

Ancak sınırı aşan “hediye”ler artık hukuki anlamda bağış niteliğine bürünür. Örneğin bir eşin, doğum günü bahanesiyle 1 milyon TL’lik villa hediye etmesi, olağan bir hediye olarak kabul edilmez.

Eklenecek Değerlerin Tasfiyeye Etkisi Özetle:

*Eğer kötü niyetli devir olduğu ispatlanırsa.

Sık Sorulan Bir Soru:

“Eşim malları kardeşine devretti. Bu durumda hiçbir hakkım kalmadı mı?”

Cevap: Hayır, hakkınız devam eder. Mahkemeye “muvazaa” ve “karşılıksız kazandırma” iddialarıyla başvurabilir, devredilen malın gerçek değerini hala mevcutmuş gibi tasfiyeye dahil ettirebilirsiniz. Bu, sistemin adil çalışması için getirilmiş en önemli güvence yollarından biridir.

Özetle:

✅ Mal rejiminin sona ermesinden önce yapılan şüpheli devirler incelenir.
✅ 1 yıl içinde yapılan karşılıksız kazandırmalar, rıza yoksa tasfiyeye dahil edilir.
✅ Eşin mal kaçırma kastı ispatlanırsa süre sınırlaması ortadan kalkar.
✅ Üçüncü kişilere açılacak davalarla hak korunabilir.
✅ Eklenecek değerler, katılma alacağının artmasını sağlar.

6. Katılma Alacağının Talep Süreci ve Zamanaşımı

Katılma alacağı, mal rejiminin sona ermesiyle birlikte doğan önemli bir mali haktır. Ancak bu hakkın hukuki anlamda “alınabilir” hale gelmesi, yani muaccel hale gelmesi, belirli şartlara bağlıdır. Bu bölümde, bu alacağın nasıl talep edileceğini, hangi mahkemeye başvurulması gerektiğini, hangi sürelerde bu hakkın kullanılabileceğini ve uygulamada karşılaşılan önemli detayları ele alacağız.

Katılma Alacağı Ne Zaman Talep Edilebilir?

Mal rejiminin sona erdiği andan itibaren, katılma alacağı hakkı doğar. Ancak bu hakkın fiilen istenebilmesi, genellikle boşanma veya ölüm gibi olayların ardından olur. En yaygın senaryo, boşanma kararı sonrası eşlerden birinin diğerine karşı katılma alacağı davası açmasıdır.

🔹 Önemli:
Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte davanın açıldığı tarih itibariyle mal rejimi sona ermiş sayılır. Bu nedenle katılma alacağı da ancak bu aşamadan sonra talep edilebilir.

Katılma Alacağı Nasıl Talep Edilir?

Bu hak, genellikle ayrı bir dava ile talep edilir. Yani boşanma davası sonuçlandıktan sonra, eşlerden biri diğerine karşı katılma alacağına ilişkin tazminat davası açar. Bu dava, mal rejiminin tasfiyesine yöneliktir.

Dava Nasıl Açılır?

• Eşlerden biri davacıdır (alacaklı eş),
• Diğeri davalıdır (borçlu eş),
• Dilekçede; edinilmiş mallar, borçlar, katkılar, eklenecek değerler gibi kalemler açıkça belirtilir,
• Bilirkişi atanır ve hesaplama yapılır.

Bu dava, yalnızca paylaşıma ilişkin bir davadır ve kusur aranmaz. Yani boşanmada haklı ya da haksız olmak, katılma alacağı hakkını etkilemez.

Katılma Alacağı Davası Hangi Mahkemede Açılır?

Bu, sık sorulan sorulardan biridir:
“Katılma alacağı davası hangi mahkemede açılır?”

🔹 Cevap:
Katılma alacağı davaları, aile mahkemelerinde açılır. Eğer bulunduğunuz yerde aile mahkemesi yoksa, asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla davaya bakar.

Yetkili Mahkeme:

• Davalının yerleşim yeri mahkemesi,
• Eşlerin son birlikte yaşadığı yer mahkemesi.

Tarafların birlikte yaşadığı evin bulunduğu yerde dava açmak, uygulamada ispat kolaylığı sağlar. Örneğin tapular, faturalar, tanıklar o bölgedeyse bu tercih mantıklıdır.

Kimler Katılma Alacağı Talep Edebilir?

1. Eşler

Mal rejiminin sona erdiği anda hayatta olan eş, doğrudan katılma alacağını talep edebilir.

2. Mirasçılar

Eğer eş vefat etmişse, sağ kalan eş veya ölen eşin mirasçıları bu hakkı kullanabilir. Mirasçılar, ölen eşin yerine geçerek onun alacak hakkını sürdürebilirler.

3. Üçüncü Kişilere Karşı Açılan Davalar

Mal kaçırma veya muvazaa varsa, bazı durumlarda alacak doğrudan malı devralan üçüncü kişiye karşı da talep edilebilir. Özellikle eklenecek değerler kapsamında bu önemlidir.

Katılma Alacağının Ödeme Şekilleri

Mahkeme kararı ile belirlenen katılma alacağı şu şekillerde ödenebilir:

1. Nakdi Ödeme

Borçlu eş, alacaklı eşe mahkemece belirlenen miktarı para olarak öder.

2. Ayni Ödeme

Mal paylaşımı doğrudan taşınmaz, araç veya eşya devri ile yapılır. Örneğin, 500.000 TL katılma alacağı olan eşe, tapuda kayıtlı olan evin yarısı devredilebilir.

3. Mahsup (Takas)

Her iki eş de birbirine borçluysa, alacaklar dengelenir ve fark ödenir.

4. İfa Ertelemesi (Taksitlendirme)

Mahkeme, ödeme zorluğu bulunan durumlarda alacağın belirli sürelerle ödenmesine karar verebilir. Ancak bu, istisnai bir uygulamadır.

Faiz Talep Edilebilir mi?

Evet. Katılma alacağı, muaccel hale geldiği tarihten itibaren faiz getirir.

🔹 Muacceliyet:

• Boşanma davası ise → kararın kesinleştiği tarih,
• Ölüm ise → ölüm tarihi,
• Diğer rejim sona ermeleri için → rejim sona erdiği tarih.

Alacaklı eş, davada bu tarihten itibaren yasal faiz talep edebilir. Uygulamada, faizin talep edilmemesi halinde mahkeme resen karar vermez; bu nedenle dilekçede açıkça belirtilmelidir.

Katılma Alacağı Zamanaşımı Süresi

Zamanaşımı konusu çok önemli olup, birçok hak kaybına neden olabilecek kadar kritiktir.

🔹 Zamanaşımı süresi: 10 yıldır.

🔹 Başlangıç tarihi: Boşanma kararının kesinleştiği gün, zamanaşımı süresi işlemeye başlar.

Uygulamada sık yapılan hata:

Boşanma kararının tebliğ tarihi değil, kesinleşme tarihi esas alınmalıdır. Bu konuda çoğu kişi, zamanaşımı süresini yanlış hesaplayarak hakkını yitirir.

Belirsiz Alacak Davası Olarak Açılabilir mi?

Katılma alacağı genellikle belirsiz alacak davası şeklinde açılır. Çünkü malvarlığının tüm unsurlarına ulaşmak, tasfiye başında her zaman mümkün olmaz.

🔹 Belirsiz alacak davası açıldığında:

• Dava dilekçesinde “miktar sonra belirlenecektir” denir,
• Bilirkişi raporu geldikçe talep netleştirilir,
• Zamanaşımı itirazı engellenmiş olur.

Bu yöntem özellikle karmaşık malvarlıklarının bulunduğu, şirket ortaklıklarının söz konusu olduğu veya malların diğer eşin elinde bulunduğu durumlarda tercih edilir.

İcra Takibi ile Tahsil Mümkün mü?

Evet. Katılma alacağı, para borcu niteliğinde olduğundan, mahkeme kararıyla icra takibi yapılabilir.

Süreç:

1. Mahkeme kararı verir.
2. Alacaklı eş, kararı icraya koyar.
3. Borçlu eşin malvarlığına haciz işlemi başlatılabilir.

Ayrıca faiz, vekalet ücreti ve yargılama giderleri de icra takibine dahil edilebilir. Ödeme yapılmazsa taşınmazlara el konulabilir, maaş haczi uygulanabilir.

Avukatla Çalışmak Zorunlu mu?

Zorunlu değildir, ancak şiddetle tavsiye edilir. Katılma alacağı davası:

• Mali analiz gerektirir,
• Bilirkişi raporu yorumlanmalıdır,
• Deliller sunulmalı, itirazlar yapılmalıdır.

Basit bir dilekçe ile bu dava yürütülemez. Özellikle taşınmaz, şirket hissesi, lüks araç gibi yüksek değerli mallar söz konusuysa profesyonel destek şarttır.

Özet Tablo:

7. Sonuç

Edinilmiş mallara katılma rejimi, evlilik süresince birlikte oluşturulan ekonomik değerin adil paylaşımını amaçlayan çağdaş bir sistemdir. Bu rejim kapsamında doğan katılma alacağı, evlilik sona erdiğinde özellikle boşanma veya ölüm halinde gündeme gelir. Malların niteliği (edinilmiş ya da kişisel), değer artış payı, borçlar, karşılıksız kazandırmalar ve denkleştirme gibi birçok unsur, bu alacağın hesaplanmasında belirleyici rol oynar.

Ancak katılma alacağına ilişkin hesaplama ve dava süreci, teoride net olsa da uygulamada oldukça karmaşık olabilir. Malvarlıklarının niteliği, kayıtların durumu, ispat yükümlülüğü, süreler ve Yargıtay’ın zaman içinde değişen içtihatları gibi etkenler, hak kayıplarına yol açabilecek riskler barındırır.

📌 Bu nedenle, mal rejiminin sona erdiği durumlarda katılma alacağına dair haklarınızı değerlendirmek ve doğru şekilde kullanmak için alanında uzman bir avukata başvurmanız şiddetle tavsiye edilir.

8. Katılma Alacağı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Her somut olay kendi özellikleri içinde değerlendirilmelidir. Burada sunulan açıklamalar, hukuki danışmanlık niteliğinde değildir. Haklarınızla ilgili kesin bilgi ve yönlendirme almak için bir hukuk uzmanına danışmanız gerekir.

Avukat Sefa Çepoğlu